Deilliant 3 - Mwy o blant yn parhau i wella eu sgiliau iaith Gymraeg wrth drosglwyddo o un cam o'u haddysg statudol i un arall

Ble rydyn ni nawr?

Anelir yr holl brosiectau arfaethedig a grybwyllir uchod yn Neilliant 1 a 2 at gynyddu darpariaeth cyfrwng Cymraeg a mynd i'r afael â blaenoriaethau allweddol CSCA megis gwell pontio rhwng y Blynyddoedd Cynnar, y Cyfnod Sylfaen, Camau Allweddol 2 a 3 mewn ardaloedd daearyddol penodol.

Ar hyn o bryd, mae'r ganran sy'n ymrwymo i gyfnod uwchradd YGYBD yn uwch nag y bu ers blynyddoedd lawer (86% trosglwyddiad cyfrwng Cymraeg cynradd i uwchradd). Mae'r rhai nad ydyn nhw'n trosglwyddo ar eu huchaf ym Mhontardawe, Gwaun Cae Gurwen, Trebanws ac Ystalyfera. Er bod hyn yn parhau i fod yn bryder, mae'r canrannau trosglwyddo wedi gwella'n sylweddol (+ 6%).

Mae'r canlynol yn cael ei weithredu (ynghyd â dewislen o weithgareddau trosglwyddo amrywiol eraill) yng nghlwstwr Ysgol Gymraeg Ystalyfera Bro Dur i gynnal disgyblion yn y sector:

• Ystalyfera’n cyfri - mae athrawon o YGYBD yn mynychu ysgolion clwstwr am 1 awr yr wythnos i gyflwyno cyfres benodol o wersi.
• Hawl i Holi - mae disgyblion a staff o YGYBD yn mynychu ysgolion clwstwr ac mae disgyblion cynradd yn cael cyfle i ofyn cwestiynau neu leisio unrhyw bryderon/ofidiau o ran trosglwyddo.
• Gwefan trosglwyddo ar gyfer disgyblion sy'n trosglwyddo i YGYBD.
• Diwrnodau trosglwyddo ychwanegol i ddisgyblion ag ADY neu orbryder.
• Diwrnodau agored i ddisgyblion a nosweithiau agored i deuluoedd.
• Gŵyl Haf - gwersyll haf 3 diwrnod ar gyfer disgyblion Blwyddyn 5 yn seiliedig ar thema benodol ac yna cyflwyniad i rieni.
• Proms - lleisiol ac offerynnol. Mae disgyblion B5 a B6 o ysgolion clwstwr yn mynychu YGYBD ac yn cael eu haddysgu gan staff a disgyblion am y dydd. Fe'i dilynir gan berfformiad cerddorfaol gyda'r nos (offerynnol) neu berfformiad gan Gôr Clwstwr YGYBD (rygbi’r Gweilch hanner amser yn stadiwm Liberty).
• Gig Tanio’r Ddraig – disgyblion Bl5, 6, 7 yn mynychu gŵyl gerddoriaeth ar gaeau chwarae YGYBD yn flynyddol gyda'r gorau o fandiau a thalent gyfredol Cymru yn perfformio.
• Diwrnod chwaraeon ar gyfer disgyblion CA2 o ysgolion cynradd y clwstwr ar gaeau chwarae YGYBD.

Fodd bynnag, mae cwymp yn niferoedd a chanran y dysgwyr sy'n dewis addysg cyfrwng Cymraeg yn y cyfnod ôl-16. Mae'r niferoedd isod yn dangos y ganran mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg ond mae carfan fach hefyd yn St Joseph’s sy'n astudio Cymraeg ar lefel Safon Uwch/UG ail iaith Cymraeg, a charfan fach o fyfyrwyr sy'n astudio Cymraeg Safon Uwch ac UG ail iaith yng Ngrŵp Colegau Castell-nedd Port Talbot (gweler deilliant 4 am fanylion).

Mae staff yr awdurdod yn gweithio gydag Ysgol Gymraeg Ystalyfera Bro Dur i ystyried sut y gellir darparu addysg ôl-16 yn y ffordd fwyaf effeithiol ac effeithlon o ystyried pa opsiynau sydd ar gael ar gyfer darpariaeth ar-lein neu ddysgu cyfunol a fydd yn ein galluogi i weithredu'r ddarpariaeth ôl-16 o'r ansawdd uchaf mewn ffordd sy'n gydnaws â'r dechnoleg a'r technegau a ddatblygwyd yn ystod y misoedd diwethaf. Trafodaeth yw hon ond gall gynnig neu fod yn rhan o ddatrysiad tymor byr ac o bosibl leihau gofynion teithio.

Mae angen ystyried y ddarpariaeth ôl-16 ar safle Bro Dur. Amlinellir hyn ymhellach yn Neilliant 4.

Ble rydyn ni'n anelu at fod o fewn 5 mlynedd gyntaf y Cynllun hwn a sut rydyn ni'n cynnig cyrraedd yno?

Ein targed yw cynyddu nifer y disgyblion sy'n derbyn addysg cyfrwng Cymraeg gan 208 o ddisgyblion a chadw canran uwch o'r disgyblion hyn yn y system erbyn diwedd y cynllun 10 mlynedd. Ein nod yw gwneud hyn trwy weithredu'r targedau canlynol.

• Bydd fforwm CSCA yn monitro'r cyfraddau trosglwyddo ac yn addasu a diwygio'r Cynllun Strategol yn unol â chanlyniadau'r data.
• Bydd yr Awdurdod Lleol, ynghyd â gweithgorau CSCA, yn creu polisi sy'n nodi disgwyliadau'r Awdurdod Lleol o ddisgyblion sy’n parhau yn y sector Cymraeg. Bydd pob ysgol yn cefnogi ac yn gweithredu'r polisi wrth ddelio â rhieni, gan arwain at gyfrifoldeb ar y cyd i gefnogi rhieni ac annog hyder
• Bydd yr Awdurdod Lleol a fforwm CSCA yn cefnogi ac yn cryfhau gwaith y clwstwr a hyder rhieni yn y Gymraeg. Byddant yn annog cefnogaeth a pharatoi cynnar yn y sector Cynradd i gyfleu llwybrau disgwyliedig i ddisgyblion a rhieni trwy'r strategaethau hyrwyddo a amlinellir yn Neilliant 1.
• Bydd rhanddeiliaid h.y. ysgolion, Menter Iaith, RhAG, Tŷ’r Gwrhyd yn casglu gwybodaeth ac yn nodi pryderon rhieni wrth drosglwyddo.
• Bydd yr Awdurdod Lleol yn darparu arweiniad er mwyn cefnogi rhieni a lleddfu pryderon. Mae gwasanaethau gan gynnwys y Gwasanaeth Gwybodaeth i Deuluoedd a derbyniadau gyda rôl allweddol yn y gefnogaeth hon.
• Bydd yr Awdurdod Lleol yn archwilio defnyddio Ymgynghorydd Hyrwyddo i weithredu’r ‘Model Saernïaeth Dewis’ ar gyfer trefnu’r cyd-destun y mae rhieni’n penderfynu arno ar addysg uwchradd i’w plant.
• Bydd Polisi Awdurdod Lleol yn sicrhau bod pob ysgol yn gweithredu'r Siarter Iaith Gymraeg ac yn gosod targedau gyda'r nod o wella sgiliau Cymraeg.
  Bydd rhaglen o weithgareddau cyfoethogi dan arweiniad yr Awdurdod Lleol i ysgolion (pob sector) i annog datblygiad sgiliau iaith Gymraeg gan weithio mewn partneriaeth â darparwyr trydydd sector h.y. yr Urdd, PASS, Tŷ’r Gwrhyd.
• Bydd rhaglen gymorth i ysgolion dan arweiniad yr Awdurdod Lleol i sicrhau bod y Gymraeg yn uchel ar yr agenda ac yn cael ei hyrwyddo fel sgil gwerthfawr a hanfodol yn unol â Chymraeg 2050. Arweinir hyn gan ein Swyddogion Cymorth Addysg.
• Bydd yr Awdurdod Lleol yn datblygu pecyn cymorth i ysgolion er mwyn monitro cynnydd. Trafodir a datblygir hyn ymhellach yn ystod ymweliadau craidd gan Swyddogion Cymorth Addysg. Bydd y gefnogaeth hon yn cynnwys gwybodaeth am ddatblygu staff a disgyblion trwy amrywiol gyrsiau, cyfeirio tuag at arferion da a phrosiectau h.y. Cynefin (platfform hanes a diwylliant Cymreig lleol ar y we i ysgolion ei ddatblygu).
• O ganlyniad i ddatblygiadau Cwricwlwm i Gymru, bydd cefnogaeth ar lefel Awdurdod Lleol i ysgolion ddatblygu gwelededd y cwricwlwm newydd gyda'r ffocws ar hyder yn yr iaith Gymraeg.
• Bydd astudiaethau achos i farchnata arfer dda a chodi statws (gwaith mewn partneriaeth â Menter Iaith) yn cael cyhoeddusrwydd trwy ymgyrchoedd hyrwyddo, cyfryngau cymdeithasol a gwefannau.
• Bydd rhaglenni marchnata cyfoethog yn codi proffil yr iaith Gymraeg ac yn rhoi statws uchel i addysg cyfrwng Cymraeg - Dyfodol Disglair (gan weithio mewn partneriaeth â Menter Iaith).
• Bydd darpariaeth i ddarparu rhaglen sgilio gweithlu gwell i ddiwallu anghenion deilliant 3 wrth wella sgiliau disgyblion ar draws pob sector.
• Yn amodol ar gyllid, byddwn yn anelu at fuddsoddi mewn darpariaeth drochi ar gyfer hwyrddyfodiaid i'r Gymraeg. Bydd y ddarpariaeth drochi yn galluogi mwy o ddysgwyr i gael mynediad i addysg cyfrwng Cymraeg ar lefel cynradd ac uwchradd. Bydd y model yn dibynnu ar angen gyda'r nod o gael darpariaeth yn hygyrch i bob rhan o'r Awdurdod Lleol erbyn diwedd y cynllun. Gweler deilliant 2 am fanylion.

Ble rydyn ni'n disgwyl bod ar ddiwedd ein Cynllun 10 mlynedd?

Erbyn diwedd y cynllun 10 mlynedd byddwn yn gweld cynnydd sylweddol yn nifer y dysgwyr sy'n trosglwyddo o addysg gynradd cyfrwng Cymraeg i YGYBD yn ogystal â chynnydd yn nifer y dysgwyr sy'n aros mewn addysg cyfrwng Cymraeg o CA3 i CA4 (gweler Deilliant 4). Y bwriad yw gweld cynnydd yn nifer yr hwyrddyfodiaid sy'n newid i addysg cyfrwng Cymraeg o ganlyniad i drochi'n llwyddiannus, wrth i rieni ddod yn fwy gwybodus a hyderus gydag addysg cyfrwng Cymraeg.