Datganiad I'r Wasg
Helpu i achub ein gwenoliaid duon – agor pennod newydd yn Llyfrgell Pontardawe
01 Mai 2025
Bu sgrechfeydd llawen y wennol ddu fry ar yr adain yn nodwedd o’n hafau ers cannoedd o flynyddoedd, ond nawr mae’r hen ymwelydd mewn perygl o ddiflannu’n llwyr o’n hawyr.
Fel rhan o ymdrech genedlaethol i helpu i gynyddu niferoedd y wennol ddu, mae tîm Cefn Gwlad a Bywyd Gwyllt Cyngor Castell-nedd Port Talbot wedi cydweithio gyda Gwasanaeth Llyfrgelloedd y cyngor i godi blychau gwenoliaid duon ar Lyfrgell Pontardawe.
Bydd y rhain yn darparu lle ychwanegol i hyd at 10 pâr o wenoliaid duon fagu, i helpu i fynd i’r afael â cholli safleoedd nythu traddodiadol mewn adeiladau dros amser maith. Mae’r blychau’n ateb dynol i golli lleoliadau nythu yn ein hadeiladau, a achoswyd gan waith adnewyddu a selio bylchau mewn toeon.
Caiff y blychau eu sgriwio ar waliau allanol adeilad i ddarparu lle ble gall pâr o wenoliaid duon sy’n paru fagu’u cywion. Cynlluniwyd y blychau hyn i bara degawdau, a gellir gweld panel gwybodaeth yn y llyfrgell i esbonio beth yw gwennol ddu, a beth yw pwrpas y blychau.
Mae’r wennol ddu ar Restr Goch Adar o Bryder Cadwraethol, i gydnabod y ffaith fod poblogaethau ledled Prydain wedi disgyn gan 58% ers 1995, a 75% yng Nghymru.
Bydd y wennol ddu’n treulio’r gaeaf yn Affrica ac yn dychwelyd i Brydain ym mis Mai i baru. Bydd y gwenoliaid duon yn nythu bron yn llwyr mewn adeiladau, gan ddefnyddio tyllau i fagu’u cywion. Ond gyda llawer o hen adeiladau’n cael eu hadnewyddu i wella insiwleiddio neu’n cael eu dymchwel, mae’r aderyn yn colli’i safleoedd nythu.
I sefydlu’r blychau, a osodwyd yn eu lle rai wythnosau’n ôl, fe sicrhaodd y Tîm Cefn Gwlad a Bywyd Gwyllt arian oddi wrth Gronfa Lleoedd Lleol ar gyfer Natur Llywodraeth Cymru. Bwriad y gronfa hon yw gwneud ardaloedd lleol yn fyw cyfeillgar i natur a chodi ymwybyddiaeth preswylwyr o fywyd gwyllt.
Mae gwaith cofnodi gan Bartneriaeth Natur Leol NPT wedi datgelu fod Pontardawe’n llecyn cyfoethog o ran gweld y wennol ddu yn y sir.
Dywedodd y Cynghorydd Cen Phillips, Aelod Cabinet Cyngor Castell-nedd Port Talbot dros Natur, Twristiaeth a Llesiant: “Gallai darparu blychau nythu ychwanegol yn y lleoliad hwn greu cyfle hanfodol i gynyddu poblogaeth y wennol ddu.
“Bydd ymwelwyr â Llyfrgell Pontardawe hefyd yn gallu mwynhau gweld y blychau adar, a gobeithio gweld y gwenoliaid duon yn archwilio ac yn nythu yn y blychau, a dysgu mwy am yr aderyn hwn sy’n dirywio.”
Mae gan y llyfrgell adnoddau ar thema’r wennol ddu ar gyfer plant a phobl sydd â diddordeb.
Bydd y wennol ddu’n dychwelyd i Brydain ym mis Mai, yn chwilio am safleoedd i nythu a pharu dros y misoedd nesaf, cyn mudo’n ôl i Affrica tua diwedd Awst / Medi.
