Y bwlch yn y gyllideb
Daw arian y cyngor o ddwy brif ffynhonnell:
- grantiau Llywodraeth Cymru
- Treth y Cyngor
Dyma sut y lluniwyd cyllideb 2024/25:


Setliad Amodol Llywodraeth Leol
Awgrymodd Setliad Amodol Llywodraeth Leol Llywodraeth Cymru, a gyhoeddwyd ar 11 Rhagfyr 2024, y bydd CnPT yn derbyn cynnydd mewn cyllid o 4.4% y flwyddyn nesaf – y degfed uchaf yng Nghymru. Er bod croeso i’r cynnydd, nid yw’n agos at fod yn ddigon i fynd i’r afael â chostau gwasanaethau.
Nid yw CnPT ar ei ben ei hunan yn hyn. Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru’n amcanu fod cynghorau Cymru’n wynebu bwlch cyllido rhyngddynt o ryw £560m y flwyddyn nesaf. Cyfanswm y cynnydd amodol o ran arian sy’n dod oddi wrth Lywodraeth Cymru yw £253m – llai na hanner y swm sydd ei angen.
Ffactorau eraill
Ar ôl dros ddegawd o doriadau mewn telerau go iawn, mae gosod cyllideb gytbwys heb orfod gwneud toriadau sylweddol i wasanaethau na swyddi’n dod yn fwy anodd bob blwyddyn.
Yn ogystal â chyllid annigonol, mae sawl ffactor arall wedi cyfrannu dros y blynyddoedd diweddar i gyllideb heriol arall:
- Mae gwaddol Covid wedi gadael mwy o bobl angen help oddi wrth wasanaethau cymdeithasol a digartrefedd, ac mae mwy o blant a phobl ifanc yn cael eu hamlygu ag Anghenion Dysgu Ychwanegol a /neu angen help ychwanegol i fynychu’r ysgol a chyfranogi yn eu haddysg.
- Achosodd y rhyfel yn Wcráin i brisiau ynni godi, ynghyd â chynnydd serth mewn chwyddiant. Er bod chwyddiant bellach islaw 2%, mae prisiau nwyddau, gwasanaethau ynni, a chyfraddau llog, dal yn uchel.
- Mae’r argyfwng costau byw’n parhau, gyda nifer o’n preswylwyr a busnesau lleol yn profi cyni ariannol.
- Mae’r cyngor yn ymgysylltu ag ystod o gyfleoedd datblygu economaidd o bwys, ac mae’n bartner allweddol yn yr ymateb i’r newidiadau yn Tata Steel UK Ltd, ond mae effaith gynyddol hyn yn heriol dros ben.
Cynnig
Ceir dros 70 cynnig i helpu i gau’r bwlch yn y gyllideb, gyda gwerth bras o £8.633m.
Gallwch weld rhestr lawn o’r cynigion yn adroddiad y Cabinet hwn (Yn Saesneg).
Mae’r rhain yn dod o dan sawl thema, gan gynnwys:
- gwneud ceisiadau am fwy o arian grant a gwrthosod rhai costau (e.e. staffio) yn erbyn grantiau a chyllid arall
- parhau i resymoli adeiladau’r cyngor.
- adfer costau llawn ar gyfer rhai gwasanaethau a ddarperir i sefydliadau eraill.
- cynyddu incwm drwy ffioedd a thaliadau, ac ysgwyddo rhai gwasanaethau y telir amdanynt.
- adolygu sut y darperir rhai gwasanaethau.
- adolygu cytundebau
Ymgynghorwyd ar nifer o’r cynigion yn barod, a’u cymeradwyo i’w gweithredu yn y flwyddyn ariannol nesaf.
Mae rhai cynigion eraill fel y rheiny sy’n ymwneud ag ailgynllunio gwasanaethau, a fyddai’n destun ymgynghoriadau annibynnol cyn y gwnaed unrhyw benderfyniad.
Ni fydd cynigion gweinyddol eraill yn cael dim effaith ar y ddarpariaeth o ran gwasanaethau yn y tymor byr, felly nid ydynt yn rhan o’r ymgynghoriad. Yn eu plith mae:
- lleihau niferoedd staff (e.e. peidio â llenwi rhai swyddi gwag, diswyddo gwirfoddol ac ati)
- defnyddio arian grant
- lleihad naturiol yn y galw am rai gwasanaethau ac ati.
Dweud eich dweud
Rydyn ni’n ymgynghori ar y cynigion hyn tan ddydd Gwener 31 Ionawr 2025, a byddem ni’n gwerthfawrogi clywed eich barn.